Các cầu thủ Italia đứng rải rác như bầy chim bồ câu đậu bên ngoài Dinh tổng trấn Palazzo Ducale tại Quảng trường Piazza San Marco của Venice. Khi Lorenzo Pellegrini đứng trước bóng, cẩn thận canh chỉnh thước ngắm cho một quả đá phạt hàng rào, 8 người đồng đội của anh chia thành hai hàng, mỗi hàng 4 người đứng trước hàng rào tuyển Ba Lan.
Đám đông tại Gdansk quay lại nhìn nhau đầy thắc mắc: “Họ làm quái gì vậy?” Thủ thành Lukasz Fabianski cũng bối rối chẳng kém. Anh nhổ nước bọt vào chiếc găng tay và tự hỏi chuyện gì đang xảy ra.
.png "Italia đá phạt")
Bất chợt, ngay khi Pellegrini lấy đà, một trong hai hàng cầu thủ Italia vỡ tan ra như bông hoa bồ công anh trong gió. 4 người đồng đội của Pellegrini di chuyển. Một người chạy ngược về phía Pellegrini ra hiệu xin nhận bóng, những người còn lại quay gót lao vào vòng cấm, khiến hàng thủ Ba Lan rối loạn.
.png "Italia đá phạt")
Cuối cùng, Pellegrini không chuyền cho một ai. Anh tự mình tung cú cứa lòng, bóng đi trúng đầu một cầu thủ Ba Lan thay vì hướng vào lưới Fabianski.
Đấy là những hình ảnh trong trận hòa 0-0 hồi tháng 10 năm ngoái ở UEFA Nations League giữa Ba Lan và Italia. Một thước phim cũ tưởng chừng vô nghĩa nhưng lại được chiếu tại kỳ Euro 2020 này. Một lần nữa, tất cả cùng thắc mắc trước bài vở đá phạt hàng rào phi chính thống của Azzurri.
Ai đứng đằng sau ngón nghề và chỉ dấu đầy tính sáng tạo, nhưng cũng kỳ quặc ấy? Câu trả lời chỉ có một: Gianni Vio, người dàn dựng cho những quả đá phạt cố định mang đến sự hỗn loạn của Italia đối với hàng thủ đối phương.
Có vẻ như, những cách tân tuyệt diệu của nền bóng đá Italia giờ đây đều có xu hướng bắt nguồn từ các nhân viên ngân hàng bất mãn. Chúng ta có Maurizio Sarri tại ngân hàng Banca Toscana và Gianni Vio tại một chi nhánh của ngân hàng Unicredit ở Mestre.
Phải, đó là Mestre, nơi có CLB cùng tên sáp nhập với Venezia vào những năm 80 để trở thành Venezia FC, đội bóng có mẫu trang phục đẹp nhất bóng đá Italia mùa giải trước và từ mùa tới sẽ lên chơi ở Serie A sau gần hai thập kỷ vắng bóng.
Trở lại với cặp đôi Sarri và Vio. Họ tình cờ gặp nhau khi tham gia khóa học lấy bằng HLV tại ngôi trường danh giá đẳng cấp “Ivy League” Coverciano nằm ở ngoại ô Florence – đây cũng đồng thời là tổng hành dinh của đội tuyển quốc gia Italia.
Sarri về sau bắt đầu nổi danh. Tại Empoli, ông được biết đến với một quyển sổ tay màu đen ghi chép 33 bài đá phạt cố định. Nhưng Vio thì còn kinh hơn! Ông bắt đầu sự nghiệp huấn luyện ở những CLB dưới đáy kim tự tháp bóng đá Italia và tạo nên tên tuổi bởi chính những bài vở trong các tình huống bóng cố định, gồm phạt góc lẫn phạt hàng rào. Quyển sổ tay của Sarri chắc sẽ không chứa đủ. Đến nay, đếm sơ sơ, Vio có không dưới 4830 bài đá phạt cố định.
Tại trường đào tạo Coverciano, Vio lấy bằng HLV thông qua bài luận văn có nhan đề: “Phạt cố định: Tiền đạo ghi 15 bàn mỗi mùa”. Luận văn tốt nghiệp ấy là một công trình dựa trên kinh nghiệm làm việc của Vio ở cấp độ nghiệp dư Serie D và thông qua một cặp cầu thủ “gemelli” (song sinh) từng thi đấu dưới trướng ông tại Il Quinto di Treviso, đội bóng tọa lạc ở một vùng trồng củ cải nổi tiếng của Italia.
Trong từ vựng bóng đá Italia, “gemelli del gol” thường được dùng để chỉ một cặp tiền đạo mắn bàn là đối tác ăn ý keo sơn trên sân. Một ví dụ điển hình ngày trước là Ciccio Graziani và Paolo Pulici ở Torino, hay hai con người mà giờ đây Vio đang cùng làm việc ở băng ghế huấn luyện Azzurri – Roberto Mancini và Gianluca Vialli thuở còn khoác áo Sampdoria.
Nhưng chính tại Il Quinto di Treviso, Vio đúng là đã có một cặp gemelli theo nghĩa đen. Ở đó, Vio dẫn dắt hai người anh em song sinh mà chẳng ai có thể phân biệt nổi. Ông bố trí họ đứng trước khung thành thủ môn đối phương ở những tình huống đá phạt cố định. Các hậu vệ lúng túng không biết ai mới là người họ phải theo kèm. Việc của cặp gemelli này rất đơn giản: không tranh chấp bóng mà chỉ cần đứng nhìn chằm chằm vào mặt thủ môn đối phương.
Những biến thể của bài vở này mang lại hiệu quả kinh ngạc. Giai thoại về Vio bắt đầu lan xa. Thậm chí, ông còn thiết kế những bài vở đá phạt dựa trên đặc thù của từng cá nhân và khía cạnh tâm lý học.
Gần đây, một tờ báo tại Venice muốn Vio bật mí những bí mật, ông trả lời: “Tất cả những gì tôi có thể nói là bạn cần phân tích những cầu thủ mình có trong tay, rồi tìm ra giải pháp tương ứng với bộ kỹ năng của từng cầu thủ ấy. Có những cầu thủ hết sức đặc biệt nhờ vào khả năng đọc hiểu trận đấu. Ở cấp độ cao nhất, Sergio Ramos là một cầu thủ như thế. Bất kể bạn chuyền quả bóng đến đâu, hãy tin rằng anh ta sẽ luôn tìm được cách để kết thúc nó. Tính thời điểm là yếu tố quan trọng nhất khi kết thúc một pha bóng cố định.”
Nhưng khía cạnh đấu tranh tâm lý trong những tình huống bóng cố định, điển hình như vai trò gây mất phương hướng của cặp song sinh gemelli, cũng không thể bị đánh giá thấp. Vào năm 2004, Vio đã hợp tác cùng nhà tâm lý học Alessandro Tettamanzi viết một quyển sách có nhan đề “That Extra 30 Per Cent” (tạm dịch “Thêm đến 30%”).
Vì sao lại là 30%? “Đó là số bàn thắng mà những tình huống đá phạt cố định có thể đóng góp thêm cho đội bóng,” Vio lý giải. “Bạn cứ như có thêm một tiền đạo.”
Một ngày nọ, một bản sao của quyển sách ấy được đặt lên bàn của Walter Zenga. “Người nhện” từng là biệt danh của cựu thủ thành Inter Milan này. Bấy giờ, ông đang dẫn dắt Sao Đỏ Belgrade. Walter Zenga ngấu nghiến quyển sách ấy một cách đầy mê say. Từng là thủ môn, ông luôn bị cuốn hút trước những thử thách mà các tình huống bóng cố định đặt ra, nhất là khi đối thủ luôn cố tìm cách gây khó dễ.
“Một đội bóng có khoảng 200 tình huống đá phạt cố định mỗi mùa giải,” Zenga từng ngẫm. “Thế tại sao lại đi phung phí 200 cơ hội để ghi bàn?”
Zenga tìm thấy thông tin liên lạc của Vio ở trang cuối quyển sách và gửi đi một email. Họ bắt đầu trao đổi những ý tưởng. Zenga bị cảm phục trước những giá trị mà cựu nhân viên ngân hàng Unicredit mang lại cho đội bóng ông dẫn dắt. Đến nỗi, khi chuyển sang dẫn dắt CLB Al-Ain ở Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống Nhất, Zenga đã đặt vé để Vio bay đến giảng dạy cho các học trò của ông những mảng miếng đá phạt cố định trong 20 ngày.
Khi Zenga được CLB Catania của đảo Sicilia mời về dẫn dắt đội bóng ở Serie A, giám đốc điều hành Pietro Lo Monaco hỏi ông có muốn mang theo ai vào đội ngũ ban huấn luyện. “Tôi đã trả lời, ‘Tôi chỉ muốn đúng một người. Ông ta là Gianni Vio, một chuyên gia dàn xếp các quả phạt cố định’.”
Những thủ thành luôn có chất điên trong người, Lo Monaco từng nghĩ vậy và Zenga cũng cảm thấy bản thân như thế: “Chỉ một kẻ điên rồ như tôi khi lần đầu nhận việc ở Serie A mới yêu cầu CLB mang về một người từng làm nhân viên ngân hàng và từng huấn luyện ở những giải đấu hạng bét. Gianni thường bay đến Sicilia vào mỗi thứ Năm hàng tuần rồi lại rời đi vào ngày Chủ nhật. Đúng điên!”
Song, Zenga có cái lý của riêng ông.
“Một cầu thủ ghi 20 bàn mỗi mùa vẫn có thể dính chấn thương,” Zenga từng nói. “Hoặc bị treo giò. Nhưng trong bất kỳ trận đấu nào, bạn sẽ luôn có những tình huống đá phạt cố định. Chúng luôn xuất hiện. Và Gianni biết cách khai thác chúng. Ông ấy tinh thông chuyện đó. Gianni có thể biến những cầu thủ vốn không biết cách ghi bàn thành tay săn bàn.”
Catania mùa giải đó trụ hạng thành công với 17 trong tổng số 44 bàn (tức chiếm 38,6%) đến từ các quả phạt cố định. Nói cách khác, Vio trở thành người mang về nhiều bàn thắng nhất cho đội bóng.
Bài đá phạt ‘xua quân xa khỏi vòng cấm’ và ‘chất đầy vòng cấm’ của ông giúp Catania ghi 2 bàn trong chiến thắng 3-0 nổi tiếng trước Napoli vào tháng 4 năm 2008. Nhưng có một bàn của Catania khiến cả Italia phải chú ý. Đó là pha lập công ấn định chiến thắng mà Giuseppe Mascara ghi được trên chấm đá phạt hàng rào vào lưới Torino vào tháng 11 năm đó.
Khi Mascara tiến đến bóng, 4 đồng đội của anh tập trung trước hàng rào Torini rồi nhanh chóng tan rã, 4 đồng đội khác đứng phía sau hàng rào trước mặt thủ thành Matteo Sereni cũng tỏa ra tương tự. Và để khiến cựu thủ thành của Lazio thêm phần lúng túng, một cầu thủ Catania là Gianvito Plasmati ứng biến khiến đối thủ mất tập trung bằng cách… tụt quần. Quả bóng bay vào lưới và cả Italia bắt đầu trầm trồ.
.png "Italia đá phạt")
Vũ khí bí mật của Zenga thế là bị lộ. Ông không còn có thể tiếp tục giấu Vio làm của riêng.
Đá phạt cố định trở thành một thương hiệu của Catania và một trong những người kế nhiệm Zenga ở đội bóng, Vincenzo Montella, sau này đã mời Vio về Artemio Franchi cùng làm việc khi anh nhậm chức làm HLV trưởng Fiorentina.
“Suốt những năm tháng làm việc, tôi có rất nhiều chuyên gia bóng cố định,” Vio dạo gần đây chia sẻ. Nhưng chính tại CLB bên bờ Arno của vùng Tuscany, Vio có những cậu học trò ưng ý nhất. “Borja Valero, Gonzalo Rodriguez và Manuel Pasqual ngay lập tức lĩnh hội được những ý tưởng và mong muốn của chúng tôi.” Rodriguez đặc biệt ghi dấu ấn. Trung vệ người Argentina ghi 6 bàn từ bóng cố định và đóng vai trò quan trọng giúp Fiorentina cán đích thứ tư ở mùa giải Serie A 2012/13. La Viola năm đó ghi 29 trên tổng số 72 bàn (tức chiếm 40,3%) từ những bài vở đá phạt cố định của Vio.
Kể từ đó trở đi, Vio bắt đầu cộng tác với AC milan và tư vấn cho cả DC United ở MLS của Mỹ, lẫn Brentford và Leeds Utd của Anh. Ở tuổi 66, khi ai đó hỏi chuyện công việc, ông chỉ kể về những đứa cháu và trọng trách của một người ông trong gia đình. Nhưng rồi, vào năm ngoái, Vio nhận được một cuộc gọi.
“Tôi được đích thân Mancini gọi điện,” Vio kể. “Chúng tôi gặp nhau tại Bologna, chuyện trò và bắt tay nhau. Tôi bắt đầu làm việc (cho tuyển Italia) từ tháng 9 năm ngoái.”
Đấy không chỉ là niềm tự hào của riêng Vio, mà còn đối với cả Zenga. “Bàn thắng mà Pessina ghi được (vào lưới Xứ Wales trong trận cuối vòng bảng Euro 2020),” Zenga giải thích, “là một pha dàn xếp mà chúng tôi từng làm hồi còn cộng tác với nhau.”
Ở tình huống đó, sự chú ý được dành cho Alessandro Bastoni và Leonardo Bonucci, những người bấy giờ đang ở vị trí việt vị phía sau hàng rào tuyển Xứ Wales. Vio muốn thủ thành Danny Ward của đối thủ bị đánh lạc hướng.
.png "Italia đá phạt")
Nhưng khi Marco Verrati tiến đến thực hiện quả đá phạt, hai trung vệ của Italia liền lùi về và mối đe dọa thực tế xuất phát từ bên ngoài vòng cấm. “Gianni luôn bố trí một cầu thủ chạy qua trước mặt cầu thủ đầu tiên ở rìa hàng rào đối phương,” Zenga nói tiếp. Và đó chính xác là những gì đã diễn ra, khi Matteo Pessina thoát khỏi Joe Morrell để ghi bàn thắng duy nhất của trận đấu.
Sau giờ nghỉ, đoàn quân của Mancini suýt chút nữa thì nhân đôi cách biệt với một quả đá phạt hàng rào khác. Italia lần này ngăn chặn tầm nhìn của Danny Ward với không chỉ một mà là hai hàng rào màu xanh, mỗi hàng đứng ở một phía của hàng rào Xứ Wales.
.png "Italia đá phạt")
Hàng rào thấp nhất sau đó nhập vào hàng rào còn lại và bắt đầu mở ra góc sút cho Federico Bernardeschi.
Một cầu thủ Azzurri chạy vòng ra kéo theo cầu thủ đối phương, vị trí bỏ trống ấy chính là nơi cú sút của cầu thủ Juventus tìm tới. Một cầu thủ áo xanh khác thì chặng lấy hậu vệ của Xứ Wales, giúp Bernardeschi có được tầm nhìn thoáng đãng về phía khung thành. Hàng rào màu đỏ cứ như thể không còn tồn tại, hoặc bị mở toang.
.png "Italia đá phạt")
Trong pha dứt điểm của mình, Bernardeschi đã không gặp may khi bóng đi chạm trúng khung thành, giống như bàn thắng bị từ chối vì lỗi dùng tay chơi bóng của Giorgio Chiellini trong một quả đá phạt góc trước Thụy Sĩ.
“Gianni có rất nhiều bài vở di chuyển,” cựu tiền vệ Davide Baiocco cho biết khi hồi tưởng về quãng thời gian cả hai còn làm việc ở Catania. “Ông ấy thích những yếu tố bất ngờ và thích nhiều cầu thủ phối hợp di chuyển một cách đồng thời. Trong các pha đá phạt cố định, tôi thường tự đặt mình ở vị trí việt vị, sau đó thực hiện một động tác di chuyển nghịch về và tấn công vào chính khoảng trống đó, nhờ vậy mà tôi thoát được sự theo kèm trong khoảng vài giây trước khi đồng đội chuẩn bị thực hiện quả đá phạt. Nó khiến các hậu vệ đối phương gặp vô vàn rắc rối, vì họ không biết phải theo kèm ai.”
Một ví dụ nữa là tại Nations League vào tháng 9 năm ngoái, khi Italia xếp hai lớp cầu thủ phía sau hàng rào của Bosnia & Herzegovina. Đoán bắt ý đồ tiếp theo của Azzurri là nhiệm vụ bất khả thi với các cầu thủ Bosnia.
.png "Italia đá phạt")
Khi quả đá phạt chuẩn bị được thực hiện, một vài cầu thủ Italia chạy giật ngược về, họ tự do chặn đối thủ, bứt về phía khung thành để sẵn sàng dứt điểm bồi hoặc lẻn ra sau lưng hàng thủ đối phương để đón đường chuyền.
.png "Italia đá phạt")
“Gianni nghiên cứu rất kỹ các đối thủ,” Baiocco kể tiếp. “Ông ấy biết rõ đối thủ phòng ngự tốt ở cột gần hay cột xa và ai thường là người di chuyển trước.”
Việc chú trọng vào những chi tiết như thế này rất có thể sẽ làm nên sự khác biệt cho Azzurri trong hành trình chinh phục chức vô địch Euro lần đầu tiên kể từ năm 1968. “Mancini biết rõ những tình huống đá phạt cố định có ý nghĩa thế nào tại một giải đấu ngắn với 7 trận tối đa như thế này,” Zenga chốt.
Nhiều năm về trước, khi còn ngồi đọc ngấu nghiến một quyển sách tại bàn làm việc ở Sao Đỏ Belgrade, Zenga có lẽ không bao giờ tưởng tượng nổi một bức email đơn giản ông gửi đi lại mở ra nhiều cánh cửa đến thế. Zenga giúp nền bóng đá Italia tìm thấy một tiền đạo, đó chẳng phải là Ciro Immobile, cũng chẳng phải Andrea Belotti. Đó không phải là một cầu thủ. Mà là một con người từng bù đầu bù óc với những con số tại chi nhánh ngân hàng Unicredit ở ngoại ô Venice.
Gần hai thập kỷ sau, Gianni Vio trở thành một lý do nữa để người ta kỳ vọng vào Azzurri mùa hè này.
Hoàng Thông Lê Foot
Thethaoso247 & BLV Anh Quân cùng hợp tác để mang đến mùa hè Euro sôi động cho khán giả.
THỂ THAO SỐ 247 - TRANG THỂ THAO SỐ HÀNG ĐẦU VIỆT NAM
Cập nhật tin tức bóng đá 24/7, bản tin bóng đá số hàng ngày, sự kiện thể thao 24h mới nhất, tin tức thể thao số, hậu trường trong và ngoài nước.
Tỷ lệ kèo
